Antik dönemde Anadolu’nun kadınlarının giysilerinde tercih ettikleri motifler ve takı sanatının nasıl geliştiği hakkında Anadolu Erken Dönem Sanat Tarihi Eserleri Mesleki Eğitimci Tülay Çağlar Kadı ile keyifli bir söyleşi gerçekleştirdik. Tülay Çağlar Kadı Sanat Tarihi Eğitimci
Röportaj: Melek Şenol
Tülay Çağlar Kadı Sanat Tarihi Eğitimci
Antik dönemde Anadolu’da tercih edilen takı ve giysiler nasıldı? Özellikle desen ve motifler hakkında okuyucularımızla neler paylaşmak istersiniz?
Unutmayınız ki her dönem önceki dönemle ilişkilidir bu yüzden devamı niteliğindedir. Yaşamın her alanında böyle olduğu gibi, giyim ve takı sanatı için de söylediklerim geçerlidir! Bugün çeyiz işlerinde rastlanan motifler, antik dönem takı ve elbise motiflerinde yer alır. Anadolu’ da kullanılan motifler, insanlığın yerleşik hayata geçiş sürecinde ortaya çıkan semboller ve sanatsal ifadelerle doludur. Motifler günümüz insanına genellikle antik dönemlerin inanış, kabul gören güzellik değerleri, toplumsal kimlik, hatta ve hatta doğa ile olan ilişkilerini yansıtmaktadır.
Antik dönem giysilerinde özellikle de elbiselerde balıksırtına benzer desenlerin yaygın olduğunu, bez kuşakların, etek formunda giysilerin hem erkek hem kadın tarafından kullanıldığını görüyoruz. Örneğin günümüz erkeklerinin tercih ettiğinin aksine rahat yürümeye engel olmayan etek ve tuniklerin özellikle kenar dikişlilerinde yeşil, mavi ve kırmızı renklerde süsler mevcuttur.
Anadolu Halk Giysileri ve mücevherlerinde özellikle erken dönem medeniyetlerinde zikzak desenler mevcuttur. Anadolu’ da takı kültürü çok eskilere dayanmaktadır neredeyse MÖ. 5000 gibi… Hatta araştırmalarımdan anladığım kadarıyla ilk takılar, Diyarbakır yöresinde Çayönü Tepesi, Orta Anadolu’da Çatalhöyük kazı çalışmalarıyla günümüz insanına ulaşmıştır. Altın saç halkaları, küpelerde, apliklerde, broşlarda, iğne topuzunda antik dönem insanın tercih ettiği formlar günümüz kadınlarınca da çok çok beğenilip, tercih edilmektedir.
Tülay Çağlar Kadı Sanat Tarihi Eğitimci
Sizce de Göbeklitepe gibi anıtsal yapılar, dönemin sanatsal ve sembolik zenginliğini gözler önüne sermiyor mu?
Antik dönem insanın gündelik yaşamında rastladığımız bu simgeler Anadolu’nun mozaikleri aracılığıyla günümüz insanını selamlamaktadır. Örnek verecek olursak, dalga motifleri, geometrik ve bitkisel tasarımlar en çok ön plana çıkanlardır. Dede ve anneannelerimizin evinde belki rastlanan çeyiz sandıkları ve el emeği kıymetli tasarımlar esasen kültürel süreklilik adına köprü vazifesi görmektedir. Neolitik yani Erken Taş Çağında kabul gören bir sembol, form değiştirerek anlamını hiç yitirmeden, ilerleyen çağlarda Roma ve Bizans döneminde de kıyafet, para birimleri, gündelik eşyalarda karşımıza çıkar.
• Hayvan Figürleri: Göbeklitepe başta olmak üzere gibi yerlerde açığa çıkan kabartmalarda yılan, boğa, tilki gibi hayvan figürleri sıkça görülür ve bu figürler, dönemin inanç sistemlerinde kutsal olarak kabul gören faktörlerle ilişkili…
• Geometrik Desenler: Çanak çömleklerde ve taş levhalarda görülen geometrik desenler, toplulukların estetik anlayışını ve sembolik düşünce yapısını yansıtır.
• İnsan Figürleri: Dans eden insanlar veya başları gövdelerinden ayrılmış figürler, dönemin ritüellerine ve toplumsal yapısına dair ipuçları sunar.
• Bitki Motifleri: Bereketi ve doğurganlığı simgeleyen bitki motifleri, özellikle Halaf kültürüne ait çanak çömleklerde yaygındır. Antik dönemde Anadolu’da halı, çadır, kıyafetler, takılar başta olmak üzere kullanılan motifler, kültürel ve sanatsal zenginliği yansıtan önemli semboller olarak karşımıza çıkar. Bu motifler, sosyal statü, inançlar, doğurganlık, bereket, kahramanlık gibi birçok anlam taşır. Sıklıkla rastladığımız hafızalarda yer etmiş olan bazı figürlerden bahsedebilirim. İlk aklıma gelenler,
• Elibelinde Motifi: Doğurganlık, annelik ve dişiliği simgeler. Kilim ve halılarda sıkça kullanılır ve aileye mutluluk getirdiğine inanılır.
• Muska ve Nazarlık: Nazar ve kötülükten korunma amacıyla kullanılan motiflerdir. Kilimlerde ve dokuma ürünlerde sıkça görülür.
• Bereket Motifleri: Üzüm, nar, koç, geyik gibi figürler bereket ve mutluluğu temsil eder.
• Koçboynuzu Motifi: Kahramanlık ve güç sembolüdür. Mezarlık taşlarında ve dokuma ürünlerde sıkça kullanılır.
• Hayat Ağacı: Cennete yükselen hayatı ve sürekli değişimi simgeler. Toprak, gökyüzü ve cenneti birleştirir.
Tülay Çağlar Kadı Sanat Tarihi Eğitimci
She and Girls İlkbahar 2025 Sayısında Neler Var?
Alegra Benardete: “Nefes ve İyi Yaşam Yolculuğu”
Burcu Kartoz: “Üretkenliği Hayatınıza Odaklayın”
Yasemin Yeni: “Güzellik Dış Görünüşle Sınırlı Değildir”
Aylin Tunç: “Yoga Dini Bir Ritüel Değildir.”
Pınar Yazıcı: “Yaşam Amacınızın İzini Sürün”
Funda Alkan’dan “Güllerim Soldu”
Deniz Çakan: “Doğum Haritası Navigasyona Benzer”
Duygu Altuğ: “Rengine Güven Kuralları Yık!”
Arzu Yazıcı: “Her Eserim İzleyiciyle Bağ Kuruyor”
Merve Akçıl: “Tatlı Tüketerek Kilo Vermek Mümkün”
Aslı Sapmaz: “Yoga Zihni Kontrol Etme Sanatıdır”
Aleyna Aras: “Modellik Bir Sanat Biçimidir”
Özlem Kaptan: “Geçmişin Gölgesinde Yaşamayın”
Aycan Vatansever: “Harekete Geçmeye Hazır Olun”
Elif Melek Dursun Avcı: “Beslenmede Bir Doğru Yoktur”
Didem Yıldırım: “Obeziteyi Hastalık Olarak Kabul Etmeliyiz”
Selde Övgüm Değirmenci: “Doğru Nefesle Güçlü ve Huzurlu Ol”
Elif Sarıkaya: “Aşkın Yusuf Hali”
